Tư liệu quý về gia đình người Việt Nam từng sinh sống trên quần đảo Hoàng Sa

Nhân chứng sống từng sinh hoạt như Mai An Tiêm ở Hoàng Sa

Thứ năm 18/04/2013 07:46

Trong tư liệu lịch sử thời Pháp thuộc để lại chứng minh Hoàng Sa đã có sự thực thi chủ quyền nhà nước ở đây. 

Tại Hoàng Sa, Chính quyền bảo hộ Pháp đã xây dựng nhiều công trình như đài thiên văn, trạm vô tuyến điện, cột hải đăng... Đặc biệt, đã có gia đình người Việt Nam từng sinh sống ở đó và chụp lại nhiều bức ảnh có giá trị tư liệu quý giá. Thật bất ngờ, những thành viên gia đình đó vẫn đang sinh sống ngay trong lòng Hà Nội nhưng chưa một lần lên tiếng.

Lên tiếng vì bức ảnh chú thích sai tên

Qua giới thiệu của TS Trần Công Trục, chúng tôi được biết đến ông, một trong thành viên gia đình người Hà Nội đã từng sinh sống trên đảo Phú Lâm (thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) từ năm 1939 đến 1940. Ông là Trần Quân Bảo một đại tá quân đội đã về hưu, sống tại phường Văn Miếu (Đống Đa, Hà Nội), là con lớn trong gia đình cụ Trần Văn Phước. Cụ Phước là một cựu sĩ quan hàng hải Pháp, sau đó phục vụ trong quân đội Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Gia đình cụ Phước là gia đình hiếm hoi sinh sống trên đảo thuộc Hoàng Sa.

Ông Trần Quân Bảo (trái) bên mẹ và em trai trước khi ra Hoàng Sa

Mặc dù đã vào tuổi 80 nhưng ông Bảo vẫn khỏe mạnh. Cái bắt tay đầu tiên khiến tôi gặp lại tác phong của người Hà Nội xưa, lịch lãm, khiêm nhường, giản dị mà cũng nồng hậu thắm tình.

Ông Trần Quân Bảo, người đau đáu về bức ảnh tư liệu Hoàng Sa bị chú thích sai

Như đoán biết được câu hỏi trong đầu chúng tôi, ông nói luôn: “Chắc các bạn sẽ hỏi tôi vì sao bây giờ mới kể câu chuyện này? Thực ra tôi cũng định không kể. Tôi cũng không phải là người thích nổi tiếng. Tuy nhiên gần đây do sưu tầm tài liệu “tam sao thất bản”, bức ảnh cha tôi lại bị đề thành tên người khác. Tôi buồn lắm nhưng cũng không muốn đưa chuyện này ra làm gì. Nhưng có người khuyên tôi: Việc đúng sai của tư liệu lịch sử bằng chứng Hoàng Sa này là vấn đề quốc gia. Họ khuyên tôi phải nói để có sự sửa chữa cho chính xác”.

Số là, trước đây gia đình ông Bảo còn lưu giữ hình ảnh về Hoàng Sa do chính bố ông là cụ Trần Văn Phước chụp, trong đó có bức ảnh cụ Phước mặc quân phục sĩ quan hàng hải. Những bức ảnh này được lưu giữ rất cẩn thận trong album ảnh gia đình. Khoảng những năm 90 của thế kỉ trước, ông Ngô Thế Thinh, giáo viên dạy lịch sử Thái Bình có tìm đến gia đình ông để tìm hiểu về những ngày tháng sống trên Hoàng Sa.

Ông Thinh là con của cụ Ngô Thế Duông (báo chí, tư liệu lịch sử đã viết sai thành Ngô Thế Dưỡng). Cụ Duông là người lắp đặt trạm vô tuyến điện do chính phủ bảo hộ Pháp đã xây dựng tại Hoàng Sa. Sau đó, bàn giao lại cho cụ Phước tiếp quản, khai thác và sử dụng. Theo lời ông Bảo, hai cụ là bạn rất thân thiết. Sau này, ông Thinh có mượn những bức ảnh do cụ Phước chụp để làm tư liệu. Nhưng ông Thinh đã chuyển ảnh gốc cho cơ quan sưu tầm mà không hỏi ý kiến gia đình ông Bảo.

Ông Bảo cho biết thêm: “Gia đình chúng tôi sẵn sàng hiến cho Nhà nước những tư liệu nếu nó có giá trị bảo vệ chủ quyền. Tuy nhiên, việc hiến tặng chuyển giao đó phải đúng nguồn gốc và có sự ghi chép cẩn thận tránh nhầm lẫn, sai sót sẽ không có lợi. Mặt khác, những bức ảnh gốc là kỷ vật cha tôi để lại cũng nên cho gia đình tôi giữ lại một phiên bản”

Có lẽ, điều đó không làm ông bận tâm bằng việc nhiều tư liệu lấy lại hình ảnh cụ Trần Văn Phước lại luôn bị chú thích là: “ông Ngô Thế Dưỡng”- một sự nhầm lẫn kép. Có lẽ, tư liệu đã viết sai tên cụ Ngô Thế Duông, người đến trước cụ Phước rồi gắn vào hình của cụ Trần Văn Phước. Vì sự thật, sự chính xác cần thiết mà ông Bảo đã phải lên tiếng, kể lại câu chuyện về gia đình mình. Câu chuyện của ông khiến chúng tôi nghĩ đến gia đình Mai An Tiêm thuở nào.

Bức ảnh tư liệu chú thích sai khiến gia đình ông Bảo phải lên tiếng

Những ảnh gốc gia đình còn lưu giữ về cụ Trần Văn Phước- người bị chú thích ảnh sai ở phía trên

Lấp lánh cốt cách “Mai An Tiêm” ở Hoàng Sa

Ngày đó, gia đình ông bồng bế nhau ra đảo xa cũng hệt như gia đình Mai An Tiêm thuở xưa. Gia đình gồm 4 người, bố ông là cụ Trần Văn Phước, mẹ ông  là bà Phan Thị Minh và 3 anh em ông gồm: ông (Trần Quân Bảo, 5 tuổi), em gái Trần Quỳnh Nga 3 tuổi, em trai Trần Quân Ngọc 1 tuổi. Lúc đó tuy còn bé mới 5 tuổi nhưng ông vẫn còn nhớ hành trình đi từ Hà Nội đến cảng Tourane (Đà Nẵng) bằng tàu hỏa, rồi xuống tàu đi ra biển. Khi lên đường những người thân không khỏi ngậm ngùi, xót xa cho một gia đình trí thức ở Hà Nội dấn thân vào giữa nơi trùng khơi bão tố, có thể một đi chẳng trở về.

Ông Bảo cho biết, căn nguyên việc đi ra đảo bởi vì tính thẳng thắn, bộc trực của cha ông, và đó cũng là cốt cách không chịu nhục của người Việt. Năm đó, người đàn ông đẹp trai hào hoa Trần Văn Phước đang làm sĩ quan hàng hải cho tàu viễn dương của Pháp, gia đình sung túc, đàng hoàng. Vì ông chủ Fradime, người Pháp, hành xử thô bạo, miệt thị người Việt khiến chàng thanh niên Phước bực mình. Máu dân tộc trỗi dậy, ông Phước đã giang tay tát thẳng vào mặt ông chủ người mẫu quốc.

Kết quả ông bị gã này kiện và bị người Pháp thuyên chuyển công tác ra đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa. Quần đảo Hoàng Sa, ngày đấy gọi là Paracels, quần đảo có 2 đảo lớn tên tiếng Pháp là Pattle và Boisée (đảo Hoàng Sa và đảo Phú Lâm) và các đảo nhỏ. Ngoài ra, theo một số người kể, còn một lý do sâu xa khác, người Pháp vốn đã nghi ngờ ông Phước giúp đỡ cách mạng nên tìm mọi cách cắt liên lạc giữa ông và cách mạng.

Ký ức trong cậu bé Trần Quân Bảo, đảo Hoàng Sa (Pattle) là một đảo vắng, diện tích không lớn có thể đi bộ vòng quanh đảo, những cây cối ở đây chưa cao lắm. Quanh năm gió cát, bữa cơm phải đóng cửa ở trong nhà.

Trên đảo lúc đó, có tổng cộng chừng gần 100 người, chỉ có gia đình ông Bảo cả gia đình đi cùng. Có khoảng hơn 20 chục người lính khố xanh (lính địa phương) vẫn chào cờ mỗi sáng đầu tuần. Ngoài ra, còn có đội phu được đưa đến đảo để phục vụ xây dựng các công trình trên đảo và khai thác phân chim. Họ lấy đá đắp cầu cảng để cho tàu vào và hàng ngày đóng phân chim vào tải, cho tàu đến lấy.

Khoảng gần 100 người trên đảo đều sống nhờ nguồn cung cấp thực phẩm từ đất liền. Những thực phẩm chủ yếu được mang ra từ đất liền đều những đồ hộp, đồ muối ướp. Ông Bảo chia sẻ: “Lúc đó quanh năm trứng muối, cái món đó khiến tôi sợ đến tận bây giờ”. Khi nào có đoàn thuyền buôn đi qua, họ đổi hàng, thực phẩm lấy nước ngọt. Thường 1 tháng, khoảng 2 lần, những con tàu từ đất liền lại chở thực phẩm, sách báo, thư từ ra đảo. “Mỗi lần như vậy, chúng tôi vui lắm”, ông kể.

Những cư dân sống trên đảo cũng đã trồng rau, bắt cá, chim... Ông Bảo nhớ rất rõ mỗi mùa trăng lên, những chú vích lên đảo cát, đẻ trứng, trứng nhiều vô kể, những người phu lại dẫn ông Bảo đi tìm trứng vích dưới cát để cải thiện bữa ăn... Ở nơi đầu sóng ngọn gió, tình cảm con người trở nên thiêng liêng làm sao. Ở đó, người ta không phân biệt giàu nghèo, không phân biệt sang hèn, sống chan hòa với nhau hơn. Vì là những đứa trẻ hiếm hoi trên đảo vắng nên ai cũng yêu quý, luôn muốn dành những gì tốt nhất cho anh em ông.

Những ngày đó, cụ Trần Văn Phước vẫn cần mẫn bên máy vô tuyến điện trên đảo. Công việc của cụ là chuyển thông tin về khí tượng về tàu thuyền qua lại... bằng tín hiệu mooc về đất liền. Đến năm 1940, cũng là lúc hết hạn “đi đày”, gia đình cụ được về đất liền. Với cốt cách thẳng thắn, không chịu khuất phục, năm 1941, cụ Trần Văn Phước lại bị Thực dân Pháp đẩy lên Điện Biên Phủ làm việc.

Gia đình cụ Phước trở về đất liền

Theo hồi ký của Đại tá Trần Quân Bảo, con trai cụ Phước, năm 1946, cụ Phước đã được giác ngộ cách mạng với chuyên môn của mình, cụ đã tham gia thực hiện những nhiệm vụ quan trọng trong lĩnh vực vô tuyến điện. Cụ Phước làm việc Cục thông tin liên lạc- Bộ Quốc phòng rồi chuyển sang Tổng cục Bưu điện (tiền thân của Bộ Bưu chính Viễn thông nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) cho đến khi về hưu năm 1967.

Những người con của cụ Trần Văn Phước có mặt trên quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, sau khi trở về đều đi theo kháng chiến, tham gia cách mạng và hoàn thành nhiệm vụ. Con cả là ông Trần Quân Bảo, nay đã về hưu, sống tại Phường Văn Miếu. Trước khi về hưu ông Trần Quân Bảo là đại tá làm việc tại Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng- Bộ Quốc phòng.  Con thứ 2 bà Trần Quỳnh Nga, Kỹ sư hữu tuyến điện công tác tại Sở Bưu điện Hà Nội về hưu. Con thứ 3, thành viên nhỏ nhất của gia đình cụ Phước đến Hoàng Sa sinh sống là ông Trần Quân Ngọc, Thạc sỹ hóa học tốt nghiệp tại Nga, nguyên vụ trưởng vụ kế hoạch đầu tư phía Nam, hiện nay là Phó Chủ tịch hội quốc tế ngữ Việt Nam...

Câu chuyện về nhân chứng sống, một gia đình “Mai An Tiêm” thế kỷ 19, càng tái khẳng định sự hiện diện của Việt Nam trong việc thực thi chủ quyền không thể tranh cãi đối với quần đảo Hoàng Sa.

Hoàng Sa luôn luôn là máu thịt của dân tộc Việt Nam đã bị Trung Quốc dùng vũ lực chiếm đóng trái phép từ năm 1974.

Hồng Chuyên

Nguồn Infonet