Luật chơi mới

Sân chơi TPP (Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương) cũng như bất kỳ cuộc chơi chung có nhiều đối tác tham gia, sẽ có chuyện vui lẫn nỗi buồn. Nhưng nếu mọi đối tác tham gia đều thấy vui nhiều hơn buồn thì có nghĩa là cuộc chơi đang mở ra sự vận động mang chiều hướng tích cực. Vui hay buồn  thì cũng phải biết lo để có sự chuẩn bị, chủ động tham gia cuộc chơi một cách đầy đủ ý nghĩa và hiệu quả nhất.

Trên thực tế, để có thể thật sự chạm tay vào từng chiến thắng cụ thể, đòi hỏi các bên đều phải có sự chuẩn bị, chủ động tham gia cuộc chơi một cách bài bản và tôn trọng quy tắc. Việt Nam được coi là nền kinh tế yếu nhất trong 12 thành viên tham gia, càng đòi hỏi sự chuẩn bị, chủ động cao hơn. Bởi lẽ, TPP là cơ hội chứ không phải là “chiếc đũa thần”. Không chuẩn bị đầy đủ các yếu tố cần thiết để tận dụng cơ hội, không tuân thủ các quy chuẩn khắc nghiệt để có thể chạm tay vào nhiều chuyện vui hơn đồng thời cũng có thể hóa giải được những nỗi buồn, thì kết quả chắc sẽ không  như mong muốn.

Không thể kỳ vọng những thành quả tự nhiên đến mà chẳng cần chút nỗ lực nào trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt toàn cầu. Cho dù trước mắt đang là những cơ hội, môi trường và điều kiện thuận lợi. Không có chuyện ký TPP xong là mọi thứ đều trở nên tốt hơn, doanh nghiệp bất chợt mạnh hơn, hàng Việt Nam đương nhiên có sức cạnh tranh và môi trường kinh doanh đột nhiên tốt đẹp hơn.  

Việt Nam tuy còn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn,  nhưng có thể chắc chắn rằng TPP đang mở ra các cơ hội lớn. Cơ hội trước tiên có liên quan tới xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. TPP chiếm đến 40% GDP và 30% giá trị thương mại toàn cầu với các nước thành viên là những thị trường tiêu dùng lớn của thế giới.  Thứ hai là việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài cũng sẽ tăng nhanh, với chất lượng gia tăng đáp ứng các nhu cầu thay đổi để phát triển theo quy chuẩn thế giới, đáp ứng những  cơ hội mà TPP mang lại. Cơ hội thứ ba, theo các chuyên gia mới thực sự quan trọng, xét về dài hạn TPP chính là bước ngoặt để Việt Nam thay đổi phương thức phát triển. Trong đó nhấn mạnh việc cải cách thể chế, tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch, từng bước tiếp cận với các quy chuẩn quốc tế, tạo ra động lực và gia tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp nội địa sánh vai với năm châu.

TPP không đơn thuần chỉ là một hiệp định về tự do thương mại. Trong thực tế, giá trị của nó còn tiến xa hơn lĩnh vực thương mại khi các nước tham gia phải tuân thủ những chuẩn mực chất lượng cao của các nước phát triển. Với Việt Nam đó chính là cơ hội tác động tích cực tới tiến trình cải cách để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tạo ra động lực và sân chơi bình đẳng cho tất cả loại hình doanh nghiệp. Bao nhiêu năm qua, những đặc quyền, đặc lợi, đối xử khác biệt trên thực tế tạo ra những lợi thế cho doanh nghiệp nhà nước  (DNNN) và làm cho các doanh nghiệp này hoạt động méo mó. Giờ đây gia nhập TPP, với luật chơi mới, điều đó phải thay đổi. Phải minh bạch hoạt động của DNNN về mục tiêu, tài chính, quản trị, từ đó phải thay đổi cách thức quản lý DNNN. Thay đổi cách hoạch định chính sách và giám sát thị trường của nhà nước. Làm cho vai trò của khối dân sự, tổ chức công đoàn của người lao động, mở rộng hơn và gắn với đời sống, lợi ích của người lao động.

Cần nhìn thấy đây là sự thay đổi về luật chơi để chủ động thay đổi giúp doanh nghiệp Việt Nam tận dụng được cơ hội mà hiệp định mang lại. Chủ động thay đổi về tư duy quản lý nhà nước, về DNNN, về thể chế là tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh, để giảm rủi ro, chi phí trong nước, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận những chuẩn mực toàn cầu. Quản trị nền kinh tế theo tiêu chuẩn TPP không thể theo kiểu quản kiểm bằng cách dựng lên hàng loạt rào cản tùy tiện,  mà phải theo chuẩn mực thế giới. Phải thay đổi tư duy để không biến doanh nghiệp và cơ quan quản lý thành đối thủ của nhau mà phải là bạn đồng hành, là đối tác để hướng ra bên ngoài.

Tuy vậy, TPP cũng mang lại những khó khăn nhất định cho một số lĩnh vực. Nhưng với lộ trình thỏa thuận và sự chuẩn bị nghiêm túc Việt Nam sẽ có cơ hội biến những khó khăn đó thành thế mạnh trong sân chơi chất lượng cao theo quy chuẩn toàn cầu. Điều đó xét cho cùng cũng chính là sức ép cần thiết buộc chúng ta phải thay đổi để hướng tới các giá trị tích cực trong quá trình hội nhập với một sân chơi chất lượng cao. Giúp chúng ta từng bước tự chủ, thoát ra những ràng buộc, lệ thuộc để trở thành một nền kinh tế hùng mạnh.

Hữu Nguyên

Bản đăng trên báo Đại Đoàn Kết